کرونوتایپ یا گونه زمانی خواب چیزی شبیه به گونه های گاهشماری است که در آن بجای سمبل ماه های سال، سمبل هایی برای عادات خواب در نظر گرفته شده است. بعضی افراد سحرخیز هستند، برخی دیگر شب ها انرژی بیشتری دارند. برخی باید خواب منظمی داشته باشند و برخی هرچه می خوابند احساس هنگام بیدار شدن حس خستگی دارند. این ویژگی ها را می توان وجه تمایز گونه های خواب افراد دانست که در این یادداشت به آن ها پرداخته شده است.
شما آن حسی که سحرگاه هنگام بیرون پریدن از تخت خواب دارید، هنگام باز کردن پرده ها و دیدن طلوع آفتاب، هنگام درست کردن صبحانه و چک کردن لیست کارهایی که باید قبل از رفتن سر کار انجام دهید، شما آن حس را می شناسید؟ بله، ما هم نمی شناسیم.
درحالی که احتمالا چنین افرادی واقعا وجود دارند، (ما همچنان شکاک هستیم) بسیاری از ما در طبقه بندی افرادی قرار می گیریم که به سرعت جواب می دهند «نُچ»، ما هرگز قبل از طلوع آفتاب بیدار نمی شویم، یا حداقل چند دقیقه ای طول می کشد تا از جایمان بلند شویم.
برخی دوست دارند این را به تمایلات بد یا تنبلی ارتباط دهند، اما علم می گوید این بطور شانسی در دی ان ای شما نوشته شده است. برای مثال نویسنده کتاب «قدرت کِی»، دکتر بروس، می گوید کرونوتایپ یا گونه خوابنده ای (type of sleeper) که شما هستید، می تواند بر روی ساعت طبیعی بدن اثر گذاشته و گرایش خواب شما را در کنار عوامل دیگر تعیین کند.
به این دلیل است که ما نگاه عمیقی به تحقیقات انداختیم تا شما را از طریق علم و نظریه ها، راهنمایی کنیم و روش های بالقوه بهترین میزان خواب و بهترین کیفیت زندگی در زمان بیداری را به شما معرفی کنیم. قبل از ادامه مطالعه این مطلب بهتر است مقاله مربوط به چرخه خواب و بیداری را در مجله خواب داتیس بخوانید تا با این مفهوم آشنایی قبلی داشته باشید.
برخی از محققان نظریه ای مطرح کرده اند که انسان ها به صورتی تکامل یافته اند که الگوهای خواب متفاوتی داشته باشند تا ایمنی خود را حفظ کنند. با خوابیدن بصورت نوبتی، احتمالا می توانستیم در طول شب بهتر مراقب گروه خود باشیم. براساس تحقیقات، تغییرات تکاملی اجدادتان می تواند به شما انتقال پیدا کند.
پس زمانی که شما یک شغل روتین با ساعت کاری 9 تا 5 دارید ممکن است همچنان در همان زمانی که اجداد شکارچی شما بیدار می شدند بلند شوید. پس اگر صبح ها برای بیدار شدن به موقع برای رفتن سر کار مشکل دارید ممکن است این یک دلیل ژنتیکی داشته باشد. البته عوامل بسیار دیگری نیز در این موضوع دخیل هستند و لزوما اینطور نیست که هر خواب ماندنی علت ژنتیکی داشته باشد. شاید شما تشک مناسبی ندارید و در نتیجه نمی توانید خواب خوبی در طول شب داشته باشید، یا شاید دلیل ساده اش این است که شب ها تا دیروقت با موبایلتان مشغول می شوید و دیر می خوابید.
اما به هر حال تحقیقات اخیر نشان می دهند که بین عادات خواب و ژن های شما ارتباطی وجود دارد. به این ترتیب ژن های شما بیش از چرخه خوابتان بر ساعتی از شب که در آن هنگام، احساس خواب آلودگی می کنید موثر هستند. از این رو ممکن است تکنیک های معمولی برای تنظیم ساعت خواب برای شما جواب ندهد، چرا که ساعت خواب شما خراب نشده که نیاز به تنظیم مجدد داشته باشد بلکه از اساس بطور متفاوتی برنامه ریزی شده است. اما اگرچه نمی توان ژن های شما را تغییر داد اما خوشبختانه روش هایی وجود دارد که می تواند اغلب آن ها را بسازد.
اگر تاکنون اصطلاحاتی نظیر مرغ سحر یا جغد شب را شنیده باشید، این ها خیلی شبیه به ایده دکتر بروس در تعیین کرونوتایپها هستند. همانطور که گفتیم برخی از صفات دی ان ای مشخص به الگوها و رفتارهای خوابیدن ما ترجمه می شوند. پژوهشی در دانشگاه سوری سه نوع کرونوتایپ را برای شناسایی ژن ها پیشنهاد می دهد: تاخیری، نرمال، و زودهنگام که بیش از نیمی از افراد در طبقه نرمال قرار می گیرند و بقیه در دو طبقه دیگر تقسیم می شوند.
بنا بر نوشته کتاب «اصول و کاربرد داروهای خواب» ، کرونوتایپ های بی قاعده می توانند بر اثر اختلال چرخه خواب ایجاد شده باشند، بخصوص وقتی که مربوط به جابجایی زمان بندی روشنایی تاریکی می شود. یعنی ممکن است شما بطور اتفاقی بدنتان را کیج کرده باشید و در نتیجه نتواند تشخیص بدهد که چه زمانی وقت خوابیدن است. این می تواند برای یک جغد شب به دلیل بی خوابی ممتد اتفاق بیافتد و برای مرغ سحرخیز به دلیل بیدار شدن قبل از طلوع خورشید.
اگر شما سحرخیز نیستید و صبح ها انرژی کمتری دارید این می تواند ریشه در ژن های شما داشته باشد
دکتر بروس در کتابش این گونه ها را به چهار دسته خرس، گرگ، شیر و دولفین تقسیم می کند که در ادامه هرکدام را توضیح می دهیم:
دولفین – این ها معمولا خسته از خواب بیدار می شوند، مدام می خواهند چرت بزنند، و اغلب در طول روز خسته هستند و احساس کمبود انرژی می کنند.
شیر – این ها زود و پر انرژی بیدار می شوند و صبح ها سر زنده تر هستند. این گروه اغلب رهبران برنامه ریزی و سازماندهی هستند.
خرس – این ها گرایش به برنامه زمان بندی معمولی شب و روز دارند و خوب می خوابند، اما بیدار شدن هنگام صبح برایشان کمی وقت گیر است.
گرگ – این ها همان جغدهای شب هستند، اوایل شب فعال تر و پر انرژی تر هستند و در ساعات اولیه صبح ارتباطشان با بقیه دنیا قطع است.
دکتر بروس شما را در یکی از این گروه ها طبقه بندی می کند و به شما چند صفت مرتبط با گونه خوابتان را می گوید.
شما یکی مثل چارلز دیکنز و ویلیام شکسپیر هستید. این ها معمولا با نیمی از مغزشان می خوابند و هنگام بیدار شدن از خواب احساس تجدید قوا نمی کنند. یعنی معمولا در طول روز خسته هستند واحساس کمبود انرژی می کنند.
شما مثل بنجامین فرانکلین هستید. شما تنها کرونوتایپی هستید که احساس رضایت بالایی از زندگی دارد. شما تمایل دارید زود بیدار شوید و صبح ها پر انرژی و سرزنده هستید، و یک سبک زندگی هدفمند دارید. این گونه ها رهبرانی هستند که کارها را بطور شکست ناپذیر پیش می برند. تحلیل گر و سازمان دهی کننده هستند و به سلامتی خود اولویت می دهند و سخت کوش هستند.
شما با استفان کینگ و جف بزوس در یک گروه قرار دارید. با یک برنامه روزانه معمولی که آفتاب و مهتاب را دنبال می کند. این افراد خواب خوبی دارند و صبح ها کمی با تاخیر بیدار می شوند. بازی گوش و تاثیرگذار هستند و معمولا سبک زندگی سالمی دارند. آنها دانش آموزان و هم تیمی های خوبی هستند.
ضرورتا جغد شب بیدار هستید و بر اساس آزمون دکتر بروس باراک اوباما و ایلان ماسک در این گروه قرار می گیرند. انرژی شما معمولا در طول روز رو به افزایش است و در ساعات پایانی روز بیشتر از ساعات اولیه انرژی دارید. این افراد معمولا نترس، و دارای بصیرت و شهود خوبی هستند اما بعضی وقت ها ارتباطشان با بیشتر دنیا قطع می شود.
هر کرونوتایپ و گونه خوابی که هستید توصیه ما این است که برنامه زمانبندی مناسب خودتان را ایجاد کنید. مثلا برای گرگ ها یک شغل شیف شب مناسب تر است، چرا که در هنگام شب هوشیاری بیشتری دارند. اگر شما می بینید که در ساعات اولیه روز انرژی کمتری دارید و عصرها هوشیارتر هستید کارها و ملاقات های مهم را برای بعد از ظهر و عصر بگذارید. اما اگر برنامه خواب منظمی دارید باید طور دیگری رفتار کنید.
استفاده از یک لامپ نور درمانی، صبح در ساعات کار می تواند به دولفین ها و گرگ ها و حتی شاید به خرس ها کمک کند. گذاشتن یک لامپ نور درمانی جلوی صورتتان می تواند کمک کند که ساعت بیولوژیک شما سرعت بیشتری بگیرد و مغزتان تشویق به بیداری شود.
Jفروشگاه مرکزی و شوروم داتیس
تهران، خیابان نلسون ماندلا (جردن)، چهارراه اسفندیار، خیابان آرش غربی، به سمت مدرس، کنار گذر تونل، جنب داروخانه حنان، پلاک 24، واحد همکف
