نارکولپسی نوعی اختلال خواب است که با خواب آلودگی شدید در طول روز شناخته می شود. شدت این خواب آلودگی می تواند متفاوت باشد ، از حالت های خفیفی مانند کدورت ذهن یا کاهش انرژی ، تا حمله خواب غیر قابل مقاومتی که روز شخص را مختل می کنند.
در برخی موارد این اختلال می تواند نگران کننده باشد مثلا برای مدرسه، کار، روابط اجتماعی یا حتی رانندگی. بیماران مبتلا به نارکولپسی ممکن است به عنوان افرادی شلخته و نامنظم، دچار کم خوابی یا مشکلات حافظه، شناخته شوند. این اختلال می تواند به افسردگی، ضعف عملکرد در مدرسه یا محیط کار و یا تصادفات رانندگی منجر شود که لزوم درمان آن را نشان می دهد.
تشخیص این اختلال کار چالش برانگیزی است چرا که خیلی وقت ها بیمار مبتلا به نارکولپسی به اشتباه مبتلا به صرع ، دارای اختلال مصرف مواد ، اختلال نقص توجه ، یا دیگر اختلالات مهم روانی از جمله اختلال خلق و خو، اضطراب ، یا حتی اختلال روان پریشی ، تشخیص داده می شود.
همچنین فرد مبتلا به نارکولپسی در طول روز احساس خواب آلودگی می کند اما شب ها خواب خوبی ندارد و مرتبا از خواب بیدار می شود و بعضی وقت ها خواب های آشفته می بیند.
حدودا از هر 2000 نفر یکی به بیماری حمله خواب مبتلا می باشد. بیشتر نشانه های بیماری در سنین نوجوانی و یا بین 30 تا 40 سالگی دیده می شود اما ابتلا به این بیماری می تواند از اول تولد تا سنین بالا در موارد نادری اتفاق بیافتد. متاسفانه بیماران معمولا بیش از 10 سال بعد از ابتلا تشخیص داده می شوند.
خواب آلودگی شدید اصلی ترین نشانه این بیماری است که می تواند با سه عارضه دیگر همراه شود:
کاتاپلکسی یا تن انداختگی، ضعف عضلانی ناگهانی، مختصر، دوطرفه و برگشت پذیری است که معمولا در پی یک اتفاق احساسی ایجاد می شود. این اتفاق احساسی می تواند خنده شدید، غافلگیری، عصبانیت، شادی یا غم شدید باشد. خم شدن زانوها، افتادن سر، لکنت زبان ناشی از عدم توانایی حرکت دادن عضلات لازم برای صحبت کردن، مثال هایی برای از دست دادن کنترل عضلات هستند.
این حمله ها از چند لحظه تا چند دقیقه می تواند طول بکشد. شخص ممکن است به علت خم شدن زانو زمین بخورد که ممکن است مشاهده گران را به اشتباه بیاندازد که فرد ضعف یا تشنج کرده است. اما برخلاف حالت ضعف یا تشنج فرد در طول این حالت طلسم شدگی کاملا آگاه است. بیش از 70 درصد بیماران مبتلا به نارکولپسی دچار کاتاپلکسی هستند.
تجربه هراس آوری است که بعضا درست بعد از به خواب رفتن و بیشتر مواقع هنگام بیدار شدن از خواب اتفاق می افتد. بیمار خود را ناگهان در شرایطی می یابد که نمی تواند حرکت کند، نمی تواند حرف بزند و یا حتی گاهی نمی تواند برای چند لحظه نفس بکشد. بیش از 60 درصد افراد مبتلا به نارکولپسی این عارضه را تجربه می کنند.
توهمات تجربه هایی شبیه به خواب های آشفته ای هستند که یا در لحظات به خواب رفتن یا درست در لحظات بیدار شدن اتفاق می افتند. بیماران اغلب گزارش می دهند که روی دیوارها حشراتی را دیده اند یا صداهایی داخل خانه شنیده اند و از این که در حال دیوانه شدن باشند می ترسند. این اختلالات مربوط به کشیده شدن شرایط خواب عمیق به حالت بیداری می باشد.
بیش از 60 درصد از مبتلایان به نارکولپسی از این دست تجربه ها دارند که اغلب هراس آور است. البته افرادی که دچار اختلال حمله خواب نیستند هم ممکن است به اختلالات فوق دچار شوند و تجربه فلج خواب یا توهم پیشا خواب یا پیشا بیداری را داشته باشند. اما به هر حال این افراد دچار کاتاپلکسی نمی شوند.
نارکولپسی یک اختلال شیمیایی عصبی است اما علت دقیق آن روشن نیست. عوامل موروثی تنها 1 تا 2 درصد از اعضای خانواده را درگیر می کند. اگرچه این عدد کمی است اما 40 تا 50 برابر بیشتر از نسبت افراد مبتلا به کل جمعیت (%05/0 از جمعیت نشانه های نارکولپسی را دارند) می باشد که نشان می دهد وراثت عامل مهمی در انتقال این بیماری است.
تحقیقات نشان می دهند که هورمون های مغزی در این اختلال نقض دارند که مهمترین آن ها هیپوکرتین (نام دیگر اورکسین) است. 90 درصد از مبتلایان به نارکولپسی که کاتاپلکسی نیز دارند دچار کمبود یا ناکارایی هیپوکرتین هستند. بعضی وقت ها بیماری خاصی که بر هیپوکرتین اثر می گذارد همزمان باعث ایجاد اختلال حمله خواب موقتی نیز می شود.
پس از تشخیص نارکولپسی درمان آن مربوط به کاهش علائم می باشد و کمک گرفتن برای مدیریت خواب آلودگی روزانه و جلوگیری از عوارض همراه آن یعنی کاتاپلکسی، فلج خواب و توهمات می باشد. در واقع هنوز درمانی قطعی برای این عارضه وجود ندارد اما با تشخیص درست بیماری و مدیریت مناسب عوارض آن بیش از 80 درصد افراد مبتلا می توانند زندگی طبیعی خود را داشته باشند.
برای این کار آموزش والدین، اعضای خانواده، دوستان، معلم ها و همکاران ضروری است. توجه به نوع شغل و اجتناب از مشاغلی که هوشیاری بالایی لازم دارند مانند رانندگی یا استفاده از ماشین آلات سنگین می تواند مفید باشد. برنامه ریزی برای چرت های نیمروزی نیز کمک می کند.
برخی داروها نیز برای کاهش خواب آلودگی روزانه تجویز می شوند از قبیل مودافینیل (Alertec) ، متیل فنیدات (Ritalin) ، یا دکستروآمفتامین (Dexedrine) که باید تحت نظر پزشک مصرف شوند. برای کاتاپلکسی نیز داروهای ضد افسردگی مختلف موثر هستند. در حال حاضر موثرترین دارو برای کاتاپلکسی سودیوم اکسیبات (Gamma Hydroxybutyrate, GHB) است. متاسفانه پس از قطع مصرف داروها عوارض نارکولپسی بر می گردند.
منبع:
Jفروشگاه مرکزی و شوروم داتیس
تهران، خیابان نلسون ماندلا (جردن)، چهارراه اسفندیار، خیابان آرش غربی، به سمت مدرس، کنار گذر تونل، جنب داروخانه حنان، پلاک 24، واحد همکف
